TYT Kimya oturumunda öğrencilerden madde özelliklerini, bileşiklerin yapısını ve temel hesaplamaları bilmesi beklenir. 2026 sınavında yaklaşık yedi kimya sorusu çıkacağı için formülleri doğru hatırlamak ve nasıl kullanılacağını bilmek büyük bir avantaj sağlar. Bu yazı, tyt kimya formülleri kapsamında en sık karşılaşılan bağıntıları ve bunları nasıl akılda tutabileceğinizi anlatır.

Mol Kavramı ve Avogadro Sayısı

Mol kavramı kimyanın temelini oluşturur ve kimyasal hesaplamalar için vazgeçilmezdir. Mol, belirli sayıda taneciği ifade eden bir birimdir ve bir maddenin atom ya da moleküllerinin sayısını kolayca ifade etmek için kullanılır. Bir mol herhangi bir element veya bileşikte daima Avogadro sayısı kadar (6,022 × 10²³) tanecik içerir. Örneğin bir mol su molekülünde 6,022 × 10²³ adet H₂O molekülü bulunur.

Mol ile ilgili temel formüller:

• Tanecik sayısından mol hesabı: Bir maddedeki tanecik sayısı N ise, mol sayısı n = N / Nₐ şeklinde hesaplanır. Burada Nₐ Avogadro sayısıdır.

• Kütleden mol hesabı: Bir maddenin kütlesi m ve molar kütlesi M (g/mol) ise mol sayısı n = m / M bağıntısı ile bulunur.

• Gazlar için mol ve hacim ilişkisi: Gazların hacmi sıcaklık ve basınca bağlıdır. Standart şartlarda (0 °C ve 1 atm) bir mol gaz 22,4 L hacim kaplar. Gazın hacmi V (L) ise mol sayısı n = V / 22,4 olarak hesaplanır.

Bu formüller, kimyasal hesaplamalarda madde miktarını belirlemek için kullanılır. Bir element veya bileşiğin molar kütlesi periyodik tablodan ya da bileşiğin formülündeki atomların toplam kütlesinden hesaplanabilir.

Molarite ve Çözelti Hesaplamaları

Çözeltilerde derişim, çözeltinin hacmine düşen madde miktarını ifade eder. En yaygın derişim birimi molarite (M) olup, litre başına mol sayısı olarak tanımlanır. Buna göre bir çözeltinin molaritesi M = n / V formülü ile hesaplanır. Burada n çözeltideki mol sayısı, V ise çözeltinin litre cinsinden hacmidir. Günlük çalışmalarda bir madde miktarı bilinmediğinde n = M × V bağıntısı da sıkça kullanılır.

Sulandırma (derişimi azaltma) işlemlerinde ise ilk ve son çözelti derişimleri ile hacimleri arasında M₁ × V₁ = M₂ × V₂ ilişkisi vardır. Bu eşitlik, aynı çözeltinin sulandırılmasında mol sayısının değişmediğini ifade eder ve laboratuvar uygulamalarında sıkça kullanılır. Konuları çalışırken bu formülleri farklı örneklerle uygulayarak pratik yapmanız, sınavda benzer soruları hızlıca çözmenizi sağlar.

Gaz Yasaları ve Genel Formüller

Gazların davranışını açıklayan birçok yasa vardır. En kapsamlısı ideal gaz denklemidir. Bu denklem bir gazın basıncı (P), hacmi (V), mol sayısı (n) ve mutlak sıcaklığını (T) ilişkilendirir: P × V = n × R × T. Burada gaz sabiti R genellikle 0,082 L·atm·K⁻¹·mol⁻¹ olarak kullanılır.

Aynı gazın iki farklı hâlini karşılaştırırken, sıcaklık mutlak (Kelvin) cinsinden olmak üzere P₁ × V₁ / T₁ = P₂ × V₂ / T₂ formülü kullanılabilir. Bu denklem, sıcaklık veya basınç değiştiğinde gazın nasıl davrandığını hesaplamaya yarar. TYT seviyesinde gaz yasalarıyla ilgili sorular, özellikle standart şartlarda gazın mol sayısını ve hacmini yorumlamak üzerine kuruludur.

Asit–Baz Dengesi ve pH Formülleri

Asit ve bazların gücünü ölçmek için pH kavramı kullanılır. Bir çözeltinin pH değeri, çözelti içindeki hidrojen iyonu derişiminin on tabanında negatif logaritmasıdır ve pH = –log[H⁺] bağıntısı ile hesaplanır. Benzer şekilde bazlık ölçüsü pOH, hidroksit iyonu derişimine bağlıdır ve pOH = –log[OH⁻] şeklinde ifade edilir.

25 °C’ta saf sudaki iyon çarpımı sabiti 1×10⁻¹⁴ olduğundan, pH ile pOH toplamı her zaman 14’tür: pH + pOH = 14. Bu formüller sayesinde güçlü asit ve baz çözeltilerinin pH değerleri kolayca hesaplanabilir. Asit ve baz sorularında, iyon derişimi arttıkça pH’ın azaldığını veya arttığını yorumlamak önemlidir.

Yüzde Verim ve Konsantrasyon Hesaplamaları

Kimyasal reaksiyonlarda elde edilen ürün miktarı bazen teorik hesaplardan daha az olabilir. Bu durumda gerçek (deneysel) verim ile teorik verim arasındaki oran yüzde verim olarak ifade edilir. Hesaplama formülü yüzde verim = (gerçek verim / teorik verim) × 100 şeklindedir. Bu hesaplama, özellikle stokiyometrik sorularda ürün miktarını değerlendirmek için kullanılır.

Ayrıca çözeltilerin yüzde derişimleri (% m/m, % m/V, % V/V) formülleri de günlük çalışmalarda karşınıza çıkar; bu tür ifadeler kütle veya hacim oranlarına dayanır ve birim dönüştürme pratikleri gerektirir.

Yaygın Bileşiklerin Kimyasal Formülleri

Kimya çalışmalarında bazı bileşiklerin formülleri sık kullanıldığı için ezberlenmesi gerekir. Aşağıda hem TYT hem de AYT sınavlarında karşınıza çıkabilecek bazı önemli bileşikler ve formülleri yer alır:

• Su – H₂O

• Tuz ruhu – HCl

• Zaç yağı – H₂SO₄

• Kireç taşı – CaCO₃

• Yemek sodası – NaHCO₃

• Amonyak – NH₃

• Sud kostik – NaOH

• Sönmemiş kireç – CaO

• Yemek tuzu – NaCl

• Karbonmonoksit – CO

• Karbondioksit – CO₂

• Azot monoksit – NO

• Diazot monoksit – N₂O

• Azot dioksit – NO₂

Bu formülleri kavramak, kimyasal hesaplamalarda ve bileşiklerin isimlerini yorumlamada size hız kazandıracaktır.

Öğrenme İpuçları ve Hafıza Teknikleri

Formülleri ezberlemekten çok anlamak ve pratik yapmak daha kalıcı öğrenme sağlar. İşte formülleri akılda tutmanızı kolaylaştıracak bazı öneriler:

• Özet tablolar oluşturun: Her formülü ve ne anlama geldiğini içeren bir tablo hazırlayın. Bu tabloyu çalışma odanızın duvarına asmak veya not defterinizde taşımak hızlı tekrarlar yapmanızı sağlar.

• Kavram haritaları çizin: Mol, derişim, gaz yasaları gibi başlıklara ait formülleri kavram haritaları ile birbiriyle ilişkilendirin. Görsel bağlantılar kurmak formüllerin akılda kalmasına yardımcı olur.

• Çok sayıda soru çözün: Formülleri kullanarak farklı tarzda sorular çözmek, ezberi pekiştirir. Her yeni formül öğrendiğinizde birkaç örnek soru çözerek uygulama yapın.

• Günlük tekrar rutini uygulayın: Her gün çalıştığınız formülleri kısa tekrarlar ile gözden geçirin. Bu sayede bilgiyi taze tutar ve unutmayı engellersiniz.

Sonuç

TYT Kimya sınavında başarılı olmanın anahtarı formülleri doğru kullanmak ve bunları yorumlayabilmektir. Mol kavramı ve Avogadro sayısından gaz yasalarına, derişim hesaplamalarından pH formüllerine kadar birçok temel bağıntıyı bilmek, soruları hızlı ve doğru çözmenizi sağlar. Sınava hazırlanırken konuları sindirerek çalışın, her formülü günlük çalışmalarınıza dahil edin ve bolca pratik yapın.

Krow ile Planlı Çalışın

Kendi çalışma programınızı oluştururken dijital bir yardımcı kullanmak büyük fayda sağlar. Krow uygulaması, sizi günlük çalışmalarınızı düzenli tutmaya teşvik eden ve Günlük Seri özelliğiyle her gün en az bir soru çözmenize olanak tanıyan bir planlama aracıdır. Bu özellik sayesinde formülleri uygulamaktan vazgeçmez, çalışma zincirinizi kırmadan ilerlersiniz. Hemen Krow’u indirin ve 2026 TYT Kimya hazırlığınızda bir adım öne geçin!